سلامت نیوز:از معضل هویت کودکان با مادر ایرانی و پدر غیرایرانی بسیار گفتیم و بارها از مشکلات آنها سخن به میان آورده ایم. بنابراین شاید اکنون زمان آن فرارسیده تا مساله مهم ایرانیان بی هویت را بررسی کنیم. به گزارش سلامت نیوز، آرمان نوشت: برای برخی از خوانندگان این گزارش شاید باور این سخت باشد که هنوز برخی ایرانیان در عصر تکنولوژی و اینترنت دارای شناسنامه و هویت نیستند، اما آنها وجود دارند. افرادی با پدر و مادر ایرانی، اما بدون شناسنامه و هویت. در خوشبینانه ترین حالت ممکن این افراد سال ها از شناسنامه افراد مرده استفاده می کنند و از هویت واقعی خود در تمام عمر دور هستند. هر چند به نظر موضوع بی هویتی برخی ایرانیان در پیچ و تاب و هیاهوی موضوع افراد دو تابعیتی گم شده، اما اگر اهمیت این موضوع به اندازه افراد دو تابعیتی بدون شناسنامه نباشد، کمتر نیست. هویت واقعی را نمی توان خرید و هیچ فردی نمی داند از چه مادر و پدری به دنیا خواهد آمد و به این منظور خود تصمیم نمی گیرد. هویت خریدنی نیست، اما داشتنی و برای ادامه زندگی یک الزام انکارناپذیر است. وجود هویت به معنای بهره مندی از تمام حقوق شهروندی است، در واقع در سایه هویت است که فرد نام و نام خانوادگی دارد و به تبع آن قادر است به مدرسه برود، ازدواج کند، شغل پیدا کند و.... بنابراین هویت باارزش ترین دارایی فرد است. تصور وجود و زندگی افرادی بی هویت در میان جامعه بسیار سخت است، اما آنها وجود دارند، در کنار ما نفس می کشند و شاید از کوچک ترین خدمات ارائه شده توسط جامعه و دولت نیز بی بهره اند. آنها هویت ایرانی ندارند، اما زمانی از پدر و مادر ایرانی متولد شده و پا به این خاک پرمهر گذاشته اند. هیچ کس نمی داند تعداد آنها چقدر است، اما تمام صاحب نظران معتقد به حضور آنها در جامعه هستند.
از سه، چهار سال گذشته خبر وجودشان به گوش ما رسید، شماری از خانوارهای سیستان و بلوچستانی در مناطق دورافتاده و سخت گذر جنوب سیستان و بلوچستان به دلیل برخی مشکلات هیچ گاه موفق به دریافت شناسنامه نشده و از کلیه خدمات دولتی و امکانات عمومی بی بهره اند. نمایندگان استان سیستان و بلوچستان اعداد متفاوتی از بی شناسنامه های استان گفته اند؛ از 4500 تا بیش از 100 هزار نفر در این استان هنوز هویت ندارند. این افراد در دو گروه اند. برخی نسل در نسل بی شناسنامه بوده اند و هویت میراث خانوادگی آنها نیست. این افراد به دلیل زندگی عشایری و سکونت در نقاط دوردست به دریافت شناسنامه نیازی احساس نکردند و به مراکز ارائه خدمات دولتی نیز دسترسی نداشتند یا از اهمیت دریافت شناسنامه و دارا بودن هویت بی اطلاع بودند.
اثبات ایرانی بودن راحت نیست
تنها مشکل، احراز هویت نیست، آنها برای استعلام هویت خود راه طول و درازی در پیش دارند. نهاد های امنیتی، اداره ثبت احوال، نیروی انتظامی و شورای تامین استان از آنها استعلام می کنند و از DNA آنها نمونه برداری می شود. نتایج تمام این تحقیقات باید نشان دهد آنها ایرانی هستند تا به آنها شناسنامه دهند. از نظر اهمیت موضوع استعلام نهادهای امنیتی از تمام این موارد بیشتر زمان می برد و به همین دلیل روند دریافت شناسنامه بسیاری از این افراد در این مرحله متوقف می شود. بخش دیگر از افراد بی شناسنامه آنهایی هستند که پدر خارجی و مادرایرانی دارند، همان افرادی که سال ها تحت عنوان دوتابعیتی می شناسیم. مادر ایرانی این افراد بر اساس تبصره ماده 16 قانون ثبت احوال تصویبی در سال 55 موفق به گرفتن شناسنامه برای فرزندان خود می شدند، اما این قانون به دلیل مصوبه شورای امنیت ملی در سال 67 لغو شد. لغو این قانون سرآغاز مشکلات ریز و درشت پیش روی این افراد بود. آنها شناسنامه و هویت می خواستند، اما تا 18 سالگی از داشتن آن محروم شدند.
لزوم حل بنیادین مساله هویت در ایران
فرقی ندارد به دلیل اول شناسنامه نداشته باشند یا دوم؛ آنها هویت ندارند. اکثر آنها ساکنان مناطق مرزی و محروم اند. بنابراین بیش از مردم عادی نیازمند دریافت خدمات دولتی هستند. خدماتی مانند بیمه درمانی یا دریافت یارانه برای گذران نصفه و نیمه زندگی. شرط اول دریافت تمام این خدمات، شناسنامه است و آنها از ابتدایی ترین حق هر فرد، یعنی هویت محروم اند. بسیاری از آنها به دلیل مراحل سخت و طولانی استعلام هویت و دریافت شناسنامه به ناچار غاصب شناسنامه افراد مرده می شوند. برای مثال بر اساس آمار غير رسمي ١00 تا ١50 هزار نفر غاصب شناسنامه در استان سیستان و بلوچستان وجود دارند كه این افراد با شناسنامه افراد ديگر زندگي مي كنند. هرچند آمار رسمی و اعلامی ثبت احوال از غاصبان شناسنامه ۶۶۲ نفر است، آنها این شناسنامه ها را سرقت یا اجاره می کنند و هویت اجاره ای چه داستان تلخ و اندوه باری است. آنها حاشیه امن می خواهند و می خواهند در سایه سار قانون از حقوق اولیه شهروندی برخوردار شوند. در اینکه کار این افراد غیرقانونی است هیچ شکی نیست، اما جز این اغلب چاره ای ندارند. مطابق آماري كه در سال ١٣٩0 منتشر شد، نزديك به 400 هزار كودك فاقد شناسنامه در كل كشور وجود دارند و اين تعداد جداي از بزرگسالان فاقد شناسنامه است. دلایل نبود هویت برای افراد بسیار زیاد است، از ازدواج های ثبت نشده بگیرید تا فرزندان حاصل از روابط نامشروع. تلخ ترین قسمت ماجرا آنجاست که برخی از مردگان استان سیستان و بلوچستان قطعا باید به صورت غیرقانونی دفن شوند تا خانواده ها بتوانند شناسنامه آنها را بفروشند یا اجاره دهند.
سیستان و بلوچستان تنها استان کشور نیست که در برخی از روستاهای آن خانواده ها نسل در نسل شناسنامه ندارند و تعداد این افراد در استان هاي لرستان، كردستان، خوزستان و سيستان و بلوچستان بيشتر از ساير نقاط كشور است. از سال ۹۲ تاكنون ۵۰۰ پرونده در این زمینه در استان سیستان و بلوچستان تشكيل و به ۳۶۴ تا از آنها رسيدگي شده است. آیا بی هویتی این افراد مشکلات امنیتی بیشتری برای کشور در پی دارد یا هویت ایرانی آنها؟ این سوال بسیار سخت است. اگر پاسخ این سوال را برپایه راحتی، آسایش و امنیت بیشتر آنها در زندگی دهیم قطعا هویت کلید رفع برخی بحران های اقتصادی، اجتماعی و حتی مشارکت سیاسی آنهاست. از سوی دیگر اگر برحسب مصالح عمومی و امنیت کلان کشور پاسخگوی این سوال باشیم شاید برخی از آنها شایسته داشتن نام ایرانی نباشند. هرچند اگر شایسته نام ایرانی نیز نباشند، قطعا و بی هیچ اغماضی حق هویت مندی دارند و هویت حق طبیعی و ماهیت انسانی هر فرد است.
افراد بی شناسنامه ایرانی وجود دارند
یکی از اعضای کمیسیون اجتماعی ضمن تایید وجود افراد بی شناسنامه با اصالت ایرانی می گوید: ایرانیانی که به هر دلیل موفق به دریافت شناسنامه نمی شوند و با شناسنامه فرد دیگری زندگی می کنند کاری خلاف قانون انجام می دهند و در آینده برای انجام این کار مشکلات قانونی پیدا می کنند. سهیلا جلودارزاده می افزاید: برای مثال بسیاری افراد در سیستان و بلوچستان اصلا شناسنامه ندارند، زیرا در مناطقی از استان زندگی کرده اند که با لزوم اهمیت دریافت شناسنامه و دارا بودن هویت آشنا نبودند. بنابراین آنها سال هاست بدون هویت زندگی می کنند و اساسا در تمام طول زندگی به شناسنامه نیازی ندارند. او خاطرنشان می کند: برای مثال آقا یا خانمی 40 سال بدون شناسنامه زندگی کرده است و این معضل در زنان بیش از مردان است. جلودارزاده می افزاید: زنان به دلیل عدم نیازی به دریافت شناسنامه آن را نگرفتند، زیرا آنها به مدرسه نرفتند یا نیازمند هویت برای انجام کارهای اداری خود نبودند. او تاکید می کند: استاندار سیستان و بلوچستان به معاونان خود دستور شناسایی، احراز هویت و صدور شناسنامه برای آنها را داده است تا مشکلات کنونی نبود هویت این افراد رفع شود. برای مثال در بخشی از مناطق چابهار مردم برای دریافت شناسنامه مراجعه نکردند یا به سبب فرهنگ خاص قومی، قبیله ای احراز هویت را ضروری نمی دانستند.
متاسفانه این افراد تاکنون شناسایی نشده اند، در صورتی که تصور قبلی نمایندگان مجلس وجود شناسنامه برای تمام ایرانیان بود. جلودارزاده خاطرنشان می کند: نبود شناسنامه آنها را از دریافت بسیاری از مزایا ها محروم می کند. برخی از این افراد با شناسنامه فرد مرده یا زنده دیگری زندگی می کنند، زیرا والدین تمایلی به دریافت شناسنامه برای آنها نداشتند یا آنکه خود نیز بدون شناسنامه زندگی کرده اند. بنابراین فرزندان آنها برای استفاده از حقوق شهروندی خود و استفاده از شناسنامه به منظور بهره مندی از خدمات درمانی، اشتغال، دریافت یارانه و... ناچار به یافتن یک شناسنامه بهره مندی خودشان هستند.
او می گوید: اقدام درست و قانونی تعیین مهلت برای شناسایی و شمارش این افراد است تا آمار دقیق آنها مشخص و برایشان شناسنامه صادر شود و وجود افراد بی شناسنامه در سیستان و بلوچستان شاهدی بر ادعای وجود افرادی بی هویت در مناطق مرزی و محروم کشور است. این افراد در صورت استفاده از شناسنامه دیگران از حقوق شهروندی محروم نمی شوند، اما نوعی تخلف قانونی انجام می دهند. برای مثال برخی از آنها ممکن است به سبب استفاده از شناسنامه شخص دیگری از ارث تعلق گرفته به او به نحو غیرقانونی بهره مند شوند یا به اسم صاحب شناسنامه اعمال مجرمانه انجام دهند. جلودارزاده در بخش دیگری از سخنانش در ارتباط با نبود هویت برای افراد دوتابعیتی می گوید: کشور افغانستان افراد دوتابعیتی را نمی پذیرد، بنابراین فرد دارای تابعیت کشور افغانستان دیگر نمی تواند تابع ایران باشد. او می افزاید: در صورت امکان دریافت تابعیت برای آقا یا خانم زیر 18 سال دچار مشکل می شویم، زیرا فرد گاهی پس از رسیدن به سن قانونی علاقه مند به دریافت تابعیت افغانی جای ایرانی است و در کشور پدر خود دچار مشکل خواهد شد. براین اساس در امر قانونگذاری این گونه مشکلات را داریم در ارتباط با کشورهایی که تنها یک تابعیت را لحاظ می کنند.